Suy lí: 'phản biện' không cần dẫn chứng.
(0)
Nghỉ tết rồi, à thì t nghỉ tết rồi; trước hết chúc các hạ tết năm mới hên nhiều một tí, không dám chúc về cố gắng hay gì đó tại cái đó tự mình thôi. Và t 'lì xì' các hạ bài này, của ít lòng nhiều.
Bài này dài, chỉ các hạ cách để mà 'phản biện' không cần tri thức, chỉ cần trí tuệ thôi.
Mà kể ra thì t đây ghét chữ 'phản biện', nó làm t nhớ tới từ 'biện chứng', mà, từ này lịch sử ở đâu thì các hạ biết rồi đó.
Và cả 'phản biện' thời nay bị lầm lẫn tai hại thành 'dẫn chứng (dẫn fact)', nên là t sẽ xài từ 'suy lí' cho phù hợp tinh thần trí tuệ không cần tri thức kia.
Các hạ ai chưa phân biệt tri thức với trí tuệ thì mời đọc bài cũ này của t:
**Mục lục:
(0) meta data (dữ liệu về chính bài viết)
(1) thuyết phục
(2) cách suy lí
(2.1) Implications (ngầm luận)
(2.2) Modal logic (khả năng luận)
(2.3) Contradiction (mâu thuẫn luận)
(2.4) Presupposition (tiên định luận)**
Bài này không sinh ra để đào tạo các hạ thành một nhà logic hay gì đó.
Nếu xét thì nó mang mục đích hơn là công cụ (cái cách lựa chọn công cụ của nó hướng tới một mục đích), mục đích đó là giúp các hạ có những công cụ meta (mạnh nhất) để mà bẻ gãy những thứ giả dối trên đời.
Format của mấy cái cách luận trong đây sẽ theo sau:
"A", trong khi 'X', trong khi ta có 'B'.
Nơi "A" là kết luận, 'X' là thứ chắc chắn đúng, 'B' là tiền đề.
Format như vầy là để thấy cái việc 'B' có đúng là ra "A" hay không, so với một chân lí không thể cãi là 'X'.
(1) Chân lí (truth) tự khắc đúng.
Như Friedrich Nietzsche đã nói: "bộ các người tưởng 'chân lí' là một kẻ yếu đuối hả gì mà cần người bảo vệ?".
(Dù t không thích quote lắm tại chuyện này có vẻ thiếu chính kiến nhưng mà câu nói của ngài Friedrich Nietzsche không thể nào sai được).
Đúng vậy, không cần dẫn sự thật (fact) để mà biện minh cho chân lí (truth), chân lí tự biện minh.
Con người ta khi chưa thoát khỏi dẫn chứng (dẫn fact) thì chưa thoát khỏi cái bẫy, cái giới hạn của imperical evidence (bằng chứng thực nghiệm).
Thử hỏi một câu, người nghĩ người quan sát thôi là đủ à? Làm gì có chuyện đó!
Mọi quan sát hồi quy thành sự lí được, nhưng mọi sự lí chưa chắc có cái quan sát.
Thật là của chân, chân không của thật.
Nhưng suy lí không phải là một chuyện trivial (hiển nhiên), khuynh hướng của giác quan là phân biệt thứ trước mặt, chưa phải thứ đã chứa, cần phải đẩy thứ đã chứa ra trước mặt thì rồi giác quan mới tự làm chuyện nó giỏi được.
(2) Suy lí:
Để suy lí thì phải trước hết phân biệt:
Giả (false) đối chân (true), hư (fiction) đối thật (fact), nguỵ (misleading, fake) là dùng cái chân này để biến cái giả kia thành chân.
Giả, hư, nguỵ có vô hạn trường hợp, chân chỉ có vài trường hợp căn nguyên thôi, nên đây sẽ liệt kê nó ra trước rồi ngay đó sẽ liệt kê một vài cái giả, hư, nguỵ tương ứng:
(2.1) Implications (ngầm luận):
Cái này là dễ nhất, là cái trước hết phải học nếu logic, là từ tiền đề rồi suy ra.
Nhưng khái niệm lại khác những biểu tượng logic đẹp đẽ rõ ràng, bởi vậy sẽ có những cách che mắt nơi khái niệm.
(2.1.1) True Implications:
"B", trong khi A chắn chắn ra một/nhiều thứ, trong đó có B; và ta đang có A, ví dụ:
"5", trong khi ta có '1', '+', '=', điều này đúng. Mấy cái ta có chắc chắn ra nhiều thứ, trong đó có 5.
"A OR B", trong khi ta có A, điều này đúng. Học logic là biết.
(2.1.2) False Implications:
(2.1.2.1) Wrong (đơn thuần sai):
"B", trong khi nhiều thứ chắc chắn ra B, A không trong số đó, và ta đang có A:
"Mọi người sẽ được một chiếc xe", trong khi ta có 'mỗi người đã được tặng bằng lái xe', câu này không chắc chắn ra được câu kia.
"A", trong khi nhiều thứ chắc chắn ra B, A trong số đó, và ta đang có B:
"Mọi người bị tra tấn", trong khi ta đang có 'mỗi người đang bị đau', tra tấn chắc chắn đau, nhưng đau chưa chắc CHỈ DO bị tra tấn, đừng lầm lẫn thứ tự.
"B", trong khi A chắc chắn ra nhiều thứ, B không trong số đó; và ta có A:
"Mai mốt mỗi người sẽ được tặng bằng lái xe", trong khi ta đang có 'mỗi người đã được tặng một chiếc xe', lưu ý chữ 'chắc chắn' với 'chưa chắc'.
Phức tạp hơn 1 xíu nhưng phổ biến:
"B", trong khi C chắc chắn ra nhiều thứ; A, B trong số đó; và ta đang có chỉ A:
"Hột bí trong canh ngon", trong khi ta đang có 'hột bí rang ngon', C là hột bí.
"B", trong khi A, B chắc chắn ra nhiều thứ; trong đó cùng chắc chắn ra C; và ta đang có A:
"Mỗi người đang bị đại bệnh", trong khi ta đang có 'mỗi người bị tra tấn', C ở đây là nó cùng suy ra 'mỗi người đang bị đau'.
(2.1.2.2) Confuse (lẫn) (giữa 'chưa chắc' và 'chắc chắn'):
"B", trong khi A chưa chắc ra B; và ta đang có A:
"Đường ướt", trong khi ta đang có 'trời mưa', trời mưa chưa chắc đường ướt nhé.
"A", trong khi A chưa chắc ra B; và ta đang có B:
"Trời mưa", trong khi ta đang có 'đường ướt'.
(2.1.3) Misleading Implications:
"B", trong khi ta đang có A.
Cái này thoạt nhìn thì dường như bất khả thi, quá khó, quá điên nhưng thực ra cũng dễ.
"Mẹ mày ngu", trong khi ta đang có 'mày không gay'.
Trước hết:
"Mày không gay, thì, 'Nếu mẹ mày ngu thì mày không gay'", trong khi ta đang có 'mày không gay'. NGUYÊN CÂU trong dấu "" là đúng, nhưng TỪNG PHẦN, nhất là cái phần trong '' của nó không đúng.
Lấy nguyên câu để nguỵ cho từng phần thành đúng, nếu m không nhạy với logic.
(2.2) Modal logic (khả năng luận) (không hẳn là modal logic truyền thống):
Thứ chắc chắn là thứ mà 'không gì ngăn' nó.
Thứ chưa chắc là cần thêm một số thứ nữa mới thành 'không gì ngăn' được, hoặc là nó luôn bị ngăn đạt tới 'không gì ngăn'.
Thứ ở khả năng cũng là thứ mà 'không gì ngăn' nó.
Chưa chắc khác tuyệt khả năng. Mà chắc chắn lại giống khả năng hơn chưa chắc.
Có điều, chắc chắn thì 'phải xuất hiện', khả năng thì 'không nhất thiết xuất hiện' nó muốn xuất hiện hay không cũng không liên quan tới chuyện khi nó muốn thì 'không gì ngăn' nó.
Cần phải phân biệt được ra 'chưa chắc' khác 'khả năng'.
Kẻ hiểu rõ điều này thao túng con người ta rất dễ:
Hắn có 'khả năng' hại ngươi, nhưng hắn lại che thành 'chưa chắc' hại ngươi.
Vậy là ngươi an tâm yên ngủ, đâu có hay biết là KHÔNG GÌ NGĂN hắn hại ngươi.
Kẻ trí tuệ trước hết phải chỉ ra được câu nào 'chưa chắc' câu nào 'chắc chắn' rồi từ chắc chắn phân ra 'khả năng' với 'chắc chắn thuần'.
Kẻ bị động tới lợi ích mới dựng dậy là một thằng ngu, một thằng không phân biệt ra nổi 'chưa chắc' với 'khả năng'. Và khi hắn bị động tới lợi ích mới nhảy cuổng lên, mà vậy là đã trễ rồi.
Cần phải dựng cả lên, câm thù cả lên khi mới đứng trước 'không gì ngăn' thôi. Căm thù cho ngang với 'bị' luôn, đó mới là phản ứng đúng của kẻ trí tuệ.
Phần này t sẽ không phân cụ thể như các phần khác qtại vì ở các phần khác chữ 'chắc chắn' đổi thành 'chưa chắc' hay 'khả năng' thì cũng luận như thường.
Phần này chủ yếu để chỉ ra cái phân biệt vừa nói trên, lúc suy lí với đối phương mù quáng thì chỉ cần chỉ ra sự phân biệt này thôi là toà tháp thờ chúa của họ đủ có vết nứt rồi.
Ví dụ cho dễ hình dung: "Giáo hội cầm quyền ra luật ai không yêu thương chúa là tội đồ".
Một người nói: "Từ luật đó thôi, Giáo hội 'chưa chắc' hại dân đen chúng ta".
Người đó đang nói sai, và đang nhầm lẫn giữa 'chưa chắc' với 'có thể'. Nói gì đi nnữa, luật đó của giáo hội 'có thể' hại bất kì dân đen nào, không có gì ngăn giáo hội làm chuyện đó. Cái từ 'chưa chắc' dẫn dụ che lấp đi cái chân lí là luật đó 'chắc chắn' có hại cho dân đen hơn việc không có luật đó.
(2.3) Contradiction (mâu thuẫn):
(2.3.1) True Contradiction: "A sai", trong khi ta có 'A đúng' (hoặc "A đúng", trong khi ta có 'A sai'):
"Không có chuyện 'mọi phán đoán đều chỉ từ kinh nghiệm'", trong khi ta đang có 'mọi phán đoán đều chỉ từ kinh nghiệm'.
Vậy thử hỏi: cái phán đoán 'mọi phán đoán đều chỉ từ kinh nghiệm' có phải là một phán đoán 'từ kinh nghiệm' (chủ quan), hay là một phán đoán khách quan?
Nếu nó chủ quan, vậy thì nó đâu nói về bất cứ thứ gì ngoài nó?
Nếu nó khách quan, vậy thì tự nhiên có một câu khách quan rồi?
(2.3.2) False Contradiction:
"Không có chuyện 'có phán đoán khách quan'", trong khi ta đang có 'có phán đoán khách quan'.
Vì câu nói: 'có phán đoán khách quan' xuất phát từ người nói, mà người nói thì lại chủ quan, nên câu nói này là chủ quan.
Thoạt đọc thì cái này hợp lí nhưng mà thực ra nó sai toẹt vì nó presuppose là: "câu hỏi 'liệu một con người có thể nói ra câu khách quan không' đã được trả lời là 'không'".
(2.3.3) Misleading Contradiction:
"Cái người nói câu 'mọi phán đoán đều chỉ từ kinh nghiệm' là một con người mâu thuẫn" từ việc:
"Không có chuyện 'mọi phán đoán đều chỉ từ kinh nghiệm'", trong khi ta đang có 'mọi phán đoán đều chỉ từ kinh nghiệm'.
Thực ra thì cái này cũng chỉ đơn giản là giả implications thôi, tại đâu mà câu nói của hắn mâu thuẫn lại đi suy ra hắn mâu thuẫn được?
(2.4) Presupposition (tiên định, thứ được ngầm định trước):
"Để mà câu nói ấy của người đúng, thì người đã trả lời xong những câu hỏi này rồi à?"
Trước hết, presupposition không nhất thiết là một đòn tấn công đối phương, mà nó chỉ thường được xài làm một đòn tấn công thôi. Người ta có thể vẫn còn đang mơ ngủ nên mới không nhận thức được cái presupposition của họ. Phần (2.3.2) t đã xài presupposition để tấn công cái false contradiction đó.
Một điều mắc cười là presupposition nghe giống supertision (mê tín), và khi người chỉ ra được một kẻ đang presuppose một thứ mà kẻ đó không nhận ra thì kẻ đó đúng là trong trạng thái mơ ngủ mê tín.
Nhận xét thì cái trò lấy presupposition là mạnh nhất, tại nó là về meta logic, mạnh hơn cả tìm được mâu thuẫn luôn.
Mạnh hơn mâu thuẫn là vì trong huyền học, đấng tối cao có thể có sức mạnh mâu thuẫn như 'omnipotent' (làm được mọi thứ, cũng từ đây mà dẫn ra điển tích 'mâu' với 'thuẫn' đó), và hiện tại cách duy nhất để tấn công được đấng tối cao là xài presupposition.
Nếu đối phương tinh vi có thể giả bộ đưa ra vài presupposition của hắn trước nhằm che mấy cái presuppostion khác nguy hiểm hơn.
Trước hết học cách lấy presuppostion từ một câu nói, sau đó học cách phân biệt xem mấy cái presuppostion lấy ra có đúng hay không.
(2.2.1) True Presupposition (cũng là cách lấy presupposrion):
"A", để mà có B thì cần phải có A, trong đó ta đang có B:
"Câu hỏi: 'có thứ gọi là 'vua Pháp' không?' đã được trả lời", trong khi ta đang có 'vua Pháp bị hói'.
Về cách 'lấy' presupposition thì cách hay nhất là giả vờ vô tri, và hỏi liên tục những thành phần trong câu đó đã được trả lời chưa: 'có thứ gọi là 'vua Pháp' không?'.
Hay hơn nữa thì nghĩ ra được cái 'kết luận' đã được định trước của những câu hỏi đó luôn, ở ví dụ trên thì 'Có' là câu trả lời đã được presuppose cho câu hỏi đó.
(2.2.2) False Presupposition:
"A", để mà có B thì chưa chắc phải cần A, trong đó ta đang có B:
"Câu hỏi: 'kẻ kia có từng hạnh phúc không' đã được trả lời", trong khi ta đang có 'kẻ kia đang khốn khổ', việc kẻ này đang khốn khổ không cần biết trong quá khứ hắn có từng hạnh phúc hay không.
(2.2.3) Misleading Presupposition:
"Có thứ gọi là 'vua Pháp'", từ việc:
"Câu hỏi: 'có thứ gọi là 'vua Pháp' không?' đã được trả lời", trong khi ta đang có 'vua Pháp bị hói'.
Có điều, trên đời làm gì có 'vua pháp'.
Cũng là lấy cái nguyên nguỵ cái phần thôi.